Cách cứu lấy Hệ điều hành của bạn khi bị lỗi

[ PanaMoney ] Bài viết xin chia sẻ một ít kinh nghiệm để bạn có thể tự cứu chữa HĐH (Windows XP) hoặc ít nhất là các dữ liệu quan trọng của mình.

Bạn vẫn vào được Windows nhưng máy tính chạy chậm, tường xuyên treo máy, hiện những cửa sổ thông báo lỗi khó hiểu... Trong trường hợp này, việc cài lại HĐH (Hệ Điều Hành) đôi khi không cần thiết.

Nguyên nhân chủ yếu là do nhiễm virus, xung đột phần mềm, cài sai driver... bạn có thể update chương trình diệt virus hoặc tải một chương trình diệt virus mới về cài đặt. Sau đó boot máy vào chế độ safe mode (nhấn F8 liên tục khi khởi động máy) để quét toàn bộ ổ đĩa, gở bỏ các phần mềm bị lỗi, reboot lại Windows và dùng các phần mềm dọn rác như Easy Cleaner, Ccleaner để dọn dẹp Registry.

Bước tiếp theo nên dùng lệnh sfc/scannow (Start/Run/CMD) để quét lại các file hệ thống của Windows rất có thể quá trình quét sẽ cần đĩa cài đặt HĐH để bổ sung các file bị lỗi.

Máy không thể boot vào Windows, trước khi tiến hành sửa chữa ta cần xác định nguyên nhân hư hỏng là do phần cứng hay phần mềm. Nếu là do phần cứng nguyên nhân có thể dễ dàng xác định là do bộ phận nào nhờ vào các thông báo lỗi của mainboard trong trường hợp này nên mang máy đến trung tâm bảo hành để sửa chữa. Nếu là do hư hỏng hệ điều hành bạn cũng không nên vội vã cài lại HĐH mà mất đi toàn bộ dữ liệu trên ổ đĩa, ta có thể dùng tiện ích Recovery Console đi kèm trong đĩa cài đặt Windows để sửa chữa bằng cách thực hiện theo các bước sau:

B1. Khởi động RC

Khởi động máy vào trình BIOS Setup bằng cách bấm phím Delete (hoặc F2, ESC, F11 tùy loại mainboard) đặt máy ở chế độ Boot from CD. Đặt đĩa CD cài đặt Windows vào, tại màn hình Welcome Setup bấm phím R để kích hoạt RC khi đó hệ thống sẽ thoát ra môi trường làm việc như MSDOS.

Tại màn hình khởi động của RC bấm 1 nếu chỉ cài 1 HĐH (hoặc số tương ứng với HĐH bị lỗi nếu cài nhiều HĐH), RC sẽ hỏi bạn mật khẩu của administrator gõ mật khẩu để đăng nhập nếu không có cài mật khẩu bỏ trống.

B2. Dùng RC để khắc phục các lỗi thường gặp

Lỗi NTLDR, và NTDETECT is mising: tại dấu nhắc của dòng lệnh gõ lệnh như sau "COPY F:\I386\NTLDR C:" với F:\ là ổ đĩa CD

"COPY F:\I386\NTDETCT.COM C:"

Sửa chữa file boot.ini và và master boot record của ổ cứng:

Dùng lệnh FIXBOOT/ Enter (bấm Y để xác nhận) để sửa chữa file boot.ini

Tương tự dùng lệnh FIXMBR để sửa chữa master boot record

Hiệu lực lại các dịch vụ (service) bị tắt

Dùng lệnh ENABLE "tên dịch vụ" để hiệu lực lại các dịch vụ mà bạn đã "lở tay tắt" nếu không nhớ chính xác tên dịch vụ đó bạn có thể dùng lệnh LISTSVC để xem danh sách các dịch vụ và trạng thái của nó

Ngoài ra, RC còn có nhiều lệnh có chức năng khác như phân vùng ổ cứng, format, giải nén file system, các lệnh DOS thường dùng... mà bạn có thể liệt kê bằng lệnh HELP, để xem chi tiết hiệu lực của từng lệnh dùng cú pháp "tên lệnh /? ".

Sau khi đã sửa chữa và boot vào được Windows bạn nên dùng cách đã nêu ở phần 1 để đảm bảo hệ thống được phục hồi hoàn toàn và sạch virus.

Dùng chức năng Repair của đĩa cài đặt Windows để phục hồi các file hệ thống

Nếu sau các bước ở phần 2 máy bạn vẫn còn gặp sự cố như các thông báo lỗi, máy tự reset, treo máy, bạn có thể dùng chức năng Repair để phục hồi hệ thống mà không làm mất đi các thiết lập đã làm cho Windows cũng như các phần mềm.

Vẫn làm như cách kích hoạt RC nhưng tại màn hình Welcome Setup bấm Enter thay vì R đến màn hình WindowsXP Professional Setup chọn phân vùng chứa HĐH bấm R (bấm F để format và cài mới) để Repair, quá trình Repair giống như quá trình cài mới Windows nhưng vẫn giữ lại các phần mềm, driver, dữ liệu bạn lưu trên ổ C. Chức năng Repair là cách sửa chữa toàn diện nhất các lỗi phát sinh từ các file system của HĐH trừ trường hợp phần cứng của bạn bị lỗi hoặc sau khi Repair các lỗi tái phát sau một thời gian sử dụng là do bạn không diệt sạch virus, trojan... trên toàn bộ đĩa cứng (kể cả USB).

Cài mới hoặc ghost lại HĐH

Việc sửa chữa HĐH đôi khi còn tốn của bạn nhiều thời gian và gây khó khăn hơn việc cài mới, nhưng để cứu các dữ liệu quan trọng còn cần thiết hơn, nếu bạn đã có thể boot vào Windows thì việc backup các dữ liệu vào USB, CD trước khi cài mới HĐH rất đơn giản nhưng sau đó nếu bạn chưa có kinh nghiệm trong việc cài đặt Windows thì sau khi cài đặt có thể phát sinh nhiều vấn đề khá phiền phức như: loa không nghe tiếng, màn hình có độ phân giải quá thấp, không thể kết nối Internet... các vấn đề trên là do Windows không thể tự nhận driver của các thiết bị, do đó trước khi cài mới HĐH bạn cần chuẩn bị đầy đủ các driver nếu các đĩa driver kèm theo khi mua máy bị mất hoặc hư hỏng bạn cần download đầy đủ và đúng version của sản phẩm để chép vào USB, CD trước khi tiến hành cài đặt HĐH.

Việc cài lại hoặc Ghost lại HĐH tất nhiên sẽ đem lại hiệu quả tốt nhất nhưng sau đó các lỗi vẫn có thể phát sinh trở lại do bạn không dùng một chương trình antivirus đủ mạnh để quét sạch virus trên các phân vùng khác và USB ngoài ổ C đã được format trong quá trình cài lại HĐH nên các virus, trojan, worm... có thể tự "nhân bản" trở lại ổ C và tấn công HĐH của bạn dẫn đến tình trạng phải cài lại HĐH nhiều lần.

Nếu bạn chỉ dùng máy tính đơn thuần vào các ứng dụng như office, lướt web, chơi game... thì việc phải cài lại HĐH đôi khi không gây quá nhiều trở ngại (các game nên cài ở phân vùng khác HĐH) nhưng việc các máy đang cài nhiều phần mềm chuyên dụng lớn như PhotoShop, Autocard, Pro Engineer... và có nhiều tài liệu quý giá lưu trong ổ đĩa thì việc cố gắng sửa chữa HĐH nếu có thể là điều quan trọng ít nhất là có thể cứu được các dữ liệu quan trọng.

Hy vọng qua bài viết sẽ giúp bạn có những kiến thức bổ ích và biết phải làm gì với chiếc máy tính thân yêu của mình!